انگیزه بعضی از ایرانی‌ها برای نگهداری این حیوانات در خانه و باغ، سلبریتی‌هایی هستند که با گونه‌های عجیب وغریب، تصاویرشان را در فضای مجازی منتشر می کنند. حتی بعضی بازیگران و کارگردانان هم خواسته یا ناخواسته در این قضیه مقصرند که برای تصویر سازی زندگی‌های عجیب و لاکچری در فیلم‌ها و سریال‌هایشان از این گونه‌ها استفاده می‌کنند.

تمایل به‌ گونه‌های جانوری بزرگ‌جثه و عجیب در بین ایرانی‌ها بیشتر شده است. شاهد این مدعا آمار یگان حفاظت محیط‌زیست از کشفیات گونه‌های مختلف مثل شیر، ببر، پلنگ و انواع پرندگان زینتی در معرض انقراض در فضای مجازی، باغ‌ها و خانه‌های ایرانی‌هاست. مبدأ قاچاق بیشتر گونه‌های جانوری، هندوستان، ‌آفریقا و جنوب شرق آسیاست که از طریق کشتی‌های کوچک و دیگر مسیرها وارد پاکستان و سپس ایران می‌شوند و عمدتا در فضای مجازی و حتی در بازارهای محلی تهران و دیگر شهرهای بزرگ به فروش می‌رسند.

آمارها و کشفیات سال‌های اخیر یگان حفاظت محیط‌زیست مشخص کرده است که برخی ایرانیان در باغ‌ها و خانه‌های خود عمدتا در شهرهای اطراف تهران مثل لواسان، شهریار و کرج گونه‌هایی همچون شیر، پلنگ، ببر، تمساح، مار، راکون، میمون و انواع پرندگان زینتی در معرض انقراض مثل طاووس و انواع طوطی‌سانان را نگهداری می‌کنند. انگیزه بعضی از ایرانی‌ها برای نگهداری این حیوانات در خانه و باغ، سلبریتی‌هایی هستند که با گونه‌های عجیب وغریب، تصاویرشان را در فضای مجازی منتشر می‌کنند. حتی بعضی بازیگران و کارگردانان هم خواسته یا ناخواسته در این قضیه مقصرند که برای تصویرسازی‌ زندگی‌های عجیب و لاکچری در فیلم‌ها و سریال‌هایشان از این گونه‌ها استفاده می‌کنند.

کریدورهای قاچاق حیات وحش به ایران

علیرضا ساجدین، معاون رصد و پایش زیست محیطی یگان محافظت محیط زیست کشور در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری در این باره می‌گوید: « طبق آمار یگان محافظت محیط زیست کشور، بیشترین خرید و فروش حیات وحش در ایران از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد. برهمین اساس، ما به طور مرتب این فضا را رصد و پایش کرده و از راه‌های مختلف از جمله عملیات‌های پلیسی، متخلفان را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی می‌کنیم. طبق قوانین و مقررات سازمان محافظت از محیط‌زیست، قانون شکار و صید و همچنین قانون مصادیق محتوای مجرمانه، خرید و فروش حیات وحش و هرگونه اجزاء حیوانات زنده و حتی تلف شده جرم است و قانونگذار برای آن، حبس و جریمه نقدی تعیین کرده‌است. قاچاق حیات وحش بعد از مواد مخدر و اسلحه سومین گردش مالی را دارد. به همین خاطر در کشور ما هم انواع گونه‌ها از مسیرهای مختلف وارد کشور می‌شوند و در بازارهای محلی و عمدتا در فضای مجازی به فروش می‌رسند. گونه‌ها معمولا از زیستگاه های طبیعی‌شان که در مورد پرندگان زینتی عمدتا هندوستان و در مورد حیوانات بزرگ چثه، آفریقاست، به نزدیک‌ترین محل توزیع به کشور ایران که پاکستان است، می رسد و از آنجا وارد بازار های داخلی می‌شوند. بخشی از گونه‌های حیات وحش در داخل کشور به افراد متمول فروخته می‌شوند و بخشی هم که به فروش نمی‌رسند از ایران از طریق مرز های ترکیه و عراق به سایر کشورها قاچاق می‌شوند.»

 از لواسان و شهریار تا حاشیه دیگر شهرهای بزرگ

او ادامه می‌دهد: «اغلب این تخلفات به خاطر موقعیت شهرهای اطراف و باغات لواسان و شهریار و بازارهای محلی و بازار های خلیج فارس یک و ۲ و دستفروشانی که در مراکز شلوغ شهر هستند در حوزه استان تهران شکل گرفته است. در این مراکز،اغلب، حیات وحش کوچک چثه به فروش می‌رسند. برهمین اساس، تعامل و تفاهم خوبی  هم با شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران که بازار های خلیج فارس را مدیریت می‌کند داشتیم و  فهرست گونه‌های ممنوعه  را دراختیارشان قرار داده ایم  که  بر اساس آن اگر گونه های حیات وحش و تحت کنوانسیون «سایتیس» (کنوانسیون بین‌المللی تجارت گونه‌های جانوری و گیاهی وحشی در حال انقراض) باشند، به ما اطلاع می دهند. بر این اساس، گونه‌های مکشوفه به مراکز نگهداری ما سپرده می‌شود در واقع گونه‌های غیر بومی مکشوفه باید به زیستگاه طبیعی شان بازگردانده شوند یعنی قاچاقچیان دستگیر شده باید هزینه بازگرداندن حیوانی که قاچاق کرده را به زادگاهش بپردازد. به هر دلیل اگر گونه‌ای نتواند به زادگاهش بازگردانده شود، در مراکز ما نگهداری و تیمار می‌شود. »

تعامل با فراجا، ‌دستگاه قضا و شهرداری تهران

معاون رصد و پایش زیست محیطی یگان محافظت محیط زیست کشور درباره تعامل با دیگر دستگاه‌ها برای برخورد با متخلفان می‌گوید: «با متخلفان تعامل خوبی با دستگاه قضا داشته ایم و حمایت‌هایی خوبی از سازمان محیط زیست صورت گرفته‌است. همچنین تعاملاتی را با پلیس فتا داشتیم که بر اساس آن پلیس فتا در شناسایی افراد و احصاء آمار متخلفان به ما کمک می‌کند. حتی گاهی خودشان رصد می‌کنند و  به ما اطلاع می‌دهند.»

مردم چگونه تخلفات را گزارش کنند؟

این مسئول ارشد در یگان حفاظت محیط زیست کشور در پایان سخنانش با همشهری درباره نحوه گزارش تخلفات بیان می‌کند: «مردم برای حفظ حیات وحش و حفاظت از محیط‌زیست به غیر از نخریدن و قطع زنجیره قاچاق، می‌توانند در صورت مشاهده هرگونه تخلف چه در فضای مجازی و چه در فضای حقیقی با سامانه سازمان حفاظت از محیط زیست به شماره  ۱۵۴۰ تماس بگیرند و تخلفات را اطلاع بدهند و مطمئن باشند که با تخلفات برخورد می شود.»

آمار کشفیات دو سال اخیر قاچاق حیات وحش

• سال‌۱۴۰۱: بیش از ۵۰۰مورد رصد و پایش / منجر به تشکیل ۱۸۷پرونده و معرفی به دستگاه قضا
• ۳ماه نخست سال ۱۴۰۲: بیش از ۲۰۰رصد و پایش / منجر به تشکیل ۴۲پرونده و معرفی به دستگاه قضا

عجیب‌ترین کشفیات گونه‌های قاچاق شده به ایران

پستانداران:

شیر، ببر، پلنگ، بچه‌فیل، میمون، انواع خزندگان بزرگ مثل مارهای بوا و پیتون

پرندگان:

انواع طوطی‌سانان: کاکادو، ملنگو، شاه‌طوطی، ماکائو، برزیلی، رزیلا، هلندی

 انواع قرقاول‌ها: آمریکایی، سیلور، پاکستانی، طلایی، هلندی

انواع طاووس‌ها: جاوا، سفید

جزئیات بیشتر از بازار قاچاق حیات وحش در ایران را در اینفوگرافیک زیر ببینید:

به قلم: مجید جباری / همشهری