✍ رضا قاسمپور/ مهدی حسنی

در خرماپزان مرداد ۱۴۰۲ در موزه تمبر یکتای گوهردشت کرج قرار ملاقات و گپ و گفت رسانه‌ای با مسعود نیرومند فرزند ارشد “استاد کریم نیرومند” معلم_ پژوهشگر زنجانی _البرزی داریم.

آقا مسعود متولد ۱۳۴۱ زنجان، دبیر ریاضی بازنشسته ناحیه ۳ کرج، عزادار عزیزانش (مادر و برادر کوچکترش) می‌باشد که متاسفانه حوالی عید نوروز به دیار باقی شتافته‌اند.

اقا مسعود بدون مقدمه وارد متن بحث شده و از خدمات نیم‌قرنی پدر و مصائب و مظلومیتش در غربت سخن می‌راند.

از کسانی که در حق پدر جفا کرده و آثارش را به نام و کام خود مصادره به مطلوب کرده‌اند از مسئولین و نامسئولان فرهنگی_سیاسی که وعده‌ها داده و در صحنه عمل نیست و نابود شدند. خلاصه آقا مسعود از کسانی که با وعده‌های سرِ خرمن با روح و روان پدر و خانواده‌اش بازی کرده‌اند دلِ پری داشته و به باد انتقادشان‌ می‌گیرد. از غریب نوازی زنجانی‌ ها گرفته تا بی توجهی به مفاخر و مشاهیر خودشان، از ده‌ ها کتاب چاپ شده و نشده‌ای که هر کدام به نوعی مظلوم و مغفول واقع شده‌اند.

غم پنهانی اقا مسعود را با گوشت و پوست خود از نگاه نافذ و شکوه عریانش درک می‌کنیم. سراپا گوشیم و در برخی از مواقع هم‌ذات پنداری عجیبی با استاد کریم نیرومند و پسر برومندش حس می‌کنیم.

? کریم نیرومند؛ پژوهشگری نستوه، نویسنده‌ ای پرکار

استاد کریم نیرومند متولد اول فروردین ۱۳۱۰ شهر زنجان در خانواده‌ای پرجمعیت بوده و برای تامین مخارج تحصیل از دوره کودکی تن به تلاشی بی‌ امان داده است.

نبوغ ادبی و حس کنجکاوی نیرومند در مدرسه هویدا بوده و بزودی مورد توجه معلمان و اطرافیانش قرار می‌گیرد. به خاطر چالش با “محمود خان ذولفقاری” با تحریک وی به سربازی اجباری فرستاده می‌شود. پس از اخذ لیسانس تاریخ از دانشگاه تهران نهایتا به عنوان معلم به دستگاه تعلیم و تربیت ملحق شده و در کنار تدریس تاریخ، جغرافیا و…به کندوکاو در خصوص فرهنگ، ادبیات، تاریخ و جغرافیای خطه زرخیز زنجان و شمالغرب می‌پردازد.

? آثار چاپ شده و در حال انتشار

دکتر حسین عسگری (البرز پژوه نامی) سال ۱۳۹۲ پس از ملاقات استاد نیرومند در گوهردشت کرج طی یادداشتی در روزنامه پیام آشنا می‌نویسد:

“این مورخ، پژوهشگر و جغرافی‌دان زنجانی بود که پس از پیروزی انقلاب، در گوهردشت کرج سکونت گزید. آثار استاد نیرومند محل رجوع پژوهشگران در شناخت فرهنگ و تاریخ استان زنجان است. تذکره سخنوران و خطاطان زنجان (چاپ ۱۳۴۷)، شرح زندگانی دانشمندان، روات، رجال لشکری و کشوری استان زنجان (چاپ ۱۳۸۵)، مشاهیر (عرفا، حکما، شعرا و هنرمندان) شهرستان تاریخی خدابنده (چاپ ۱۳۸۸)، تاریخ پیدایش تصوف و عرفان و سیر تحول و تطور آن (بخش اوّل)، عرفا و حکمای استان زنجان (بخش دوّم) (چاپ ۱۳۶۴) و حاج میرزا علی اصغرخان مشیرالممالک زنجانی معروف به حاجی وزیر از جمله آثار چاپ شده استاد نیرومند است. او ۱۴ عنوان کتاب درباره زنجان نوشته که هنوز ۹ جلد آن منتشر نشده است.

استاد کریم نیرومند سال ها به معلمی مشغول بود و همزمان با آن به تحقیق در فرهنگ، هنر و تاریخ زنجان می پرداخت. پیکر این پژوهشگر زنجانی – البرزی در آرامستان پایین زنجان و در کنار آرامگاه استاد حسین منزوی غزل سرای نامدار ایران به خاک سپرده شده است. او همیشه در آثارش از نام اصیل «زنگان» به جای نام مجعول «زنجان» استفاده می کرد. روحش شاد و قرین رحمت الهی باد.”

?درنگی در راه طی شده

استاد نیرومند را چند بار در محافل و مجالس ملاقات کرده بودیم سال ۸۱ یکبار خصوصی در نشریه مهر زنجان ملاقات‌شان کردیم سال ۹۵ دو سه ماه قبل از فوت مرحوم در قالب تیم “نشریه موج بیداری”مصاحبه‌ای مفصل با وی داشتیم.

در حاشیه مصاحبه از استاد پرسیدم که آیا از راهی که در زندگی پر چالش خود در حوزه تحقیق و پژوهش طی کرده راضی است یا نه ؟

استاد آهی کشید و پس از مکثی طولانی افزود: راه طی شده هیچ دستاورد مادی برایم نداشت و به نوعی زندگی شخصی مرا نیز تحت الشعاع خود قرار داد ولی اگر امکان برگشت به گذشته را داشته باشم قطعا با انتخاب شغل معلمی باز هم مسیر تحقیق و پژوهش را انتخاب خواهم کرد.

در پایان یادداشت عیسی قاسم پور زنجان پژوه را در روز پر کشیدن استاد کریم نیرومند را با عنوان “به راستی ما با شهرمان چه میکنیم؟؟!!” را باهم زمزمه می‌کنیم.

? با شهرمان چه می کنیم؟

?این روزها که هوای دلمان هم مثل هوای شهرمان بارانی بود در شبکه‌های مجازی پست هایی راجع به مظلومیت شهرمان همچون (مقایسه عکس بازار خاموش زنجان و بازار پر رونق نوروزی اصفهان)والبته فروش صنایع دستی اصیل شهرمان به کام و نام هموطنان نصف جهانی می‌دیدیم می‌دیدیم و می‌شنیدیم که چگونه بازار علیرغم قول بازاریان عزیز در روزهای اول تعطیل بود و دلمان به درد می آمد که نام های اصیل و هویت بخش راسته‌ ها و تیمچه‌ های بازار در اقدامی غیرکارشناسی و طنزگونه به فارسی ترجمه و نصب شده اند!!

آری می‌دیدیم و می‌شنیدیم و افسوس میخوردیم.

امروز در یک روز بارانی دیگر خبر درگذشت پژوهشگر خستگی ناپذیر مرحوم استاد کریم نیرومند (دویران) ، آه از نهادمان برآورد.

لابد فردا در یک روز بارانی دیگر پیکر بی’جانش را در انبوهی از استفاده های تبلیغاتی به خاک خواهیم سپرد و با دلی بارانی’تر به خانه باز خواهیم گشت!

هنوز جای بوسه پرمهر استاد بر پیشانی ام را که از سر شاگردنوازی و هنگام تقدیم کتاب نام آوران انگوران شکوفه گرفت، احساس میکنم. پیرمرد با شوقی سرشار از پژوهش های جدیدش میگفت. هنوز برق و هیجان علاقه به زنجان در چشم هایش درخشش داشت.

دیدار با چنین اشخاصی همواره این بیت را در ذهنم متبلور میکند که:

سانما کی حایات بیر سینیق کوزه’دیر
حایات باش’دان باشا بیر مبارزه’دیر

?شاید از دست دادن بزرگانی چون کریم نیرومند که عاشق وطن بودند، فرصت دوباره ای باشد که از خود بپرسیم:

به راستی ما با شهرمان چه می کنیم!!؟؟

بدیهی است برای توسعه و پیشرفت شهرمان همه مسئولیم! هم دولت و مسئولان، هم ما مردم، و هم فرهیختگان و بزرگانمان. همه باید قدم برداریم.

به نظر میرسد یکی از ضروری ترین احتیاجات فرهنگی شهر و استانمان لزوم تاسیس بنیاد زنجان شناسی است. چیزی که آرزوی نیرومندها و زعفری ها و یوسف اردبیلی ها بود و اکنون این آرزو در رگ و پوست ما چون خون سرخ میدود!

?بخشی از تعاریف و کارکردهای بنیاد چنین می تواند باشد:

_ تشکیل کتابخانه مرکزی زنجان شناسی و جمع آوری تمامی کتب تالیفی و تدوینی راجع به زنجان و نیز کتب مولفان زنجانی در تمامی رشته ها به درازای تاریخ این شهر جهت نشان دادن سهم زنجان در جهان فرهنگ و دانش و استفاده پژوهشگران

_ تدوین و تالیف دانشنامه زنجان

_ تجلیل از چهره های ماندگار زنجان در عرصه های مختلف

_ حفظ و احیای ادبیات فولکلور، فرهنگ و آداب و رسوم و موسیقی و هنر استان

_ حفاظت، احیا و ترویج زبان ترکی به مثابه هویت و زبان مادری همشهریان

_ و …

?سخن آخر اینکه با توجه به تاسیس بنیاد فرهنگ و ادب آذربایجان، این مهم می تواند اهم جهت گیری و فعالیت های این بنیاد، در کنار توجه به فرهنگ و ادب عمومی آذربایجان باشد.