✍️ رضا قاسمپور

عصر سه‌ شنبه ۲۵ آذرماه به همت گروه ادبی فرزانگان کرج (به مسئولیت خانم کاظمی‌پور) و همراهی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مراسم رونمایی از کتاب وزین “گفتمان ایران و جهان آینده” نوشته دکتر محمدرضا کلان فریبایی در تالار گفتگوی ارشاد کرج برگزار گردید.

این مراسم با حضور خانواده مؤلف و همچنین مشارکت تعدادی از شاعران، فعالان فرهنگی و صاحب‌نظران مباحث گفتمانی البرز با حضور مدیرکل فرهنگ و ارشاد و با اجرای دانیال خلج مجری توانمند البرزی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار گردید.

دکتر کلان دانش‌ آموخته حوزه و دانشگاه و در اصل تاریخ‌ پژوه می‌باشد. وی همانند روشنفکرانی چون سید جمال‌الدین اسدآبادی فقدان گفتمان عقلانیت، صلح، مذاکره و تعامل با جهان را رمز و راز توسعه‌نیافتگی حوزه تمدنی ایران و حلقه گمشده جهان اسلام تلقی می‌کند.

کتاب “گفتمان ایران و جهان آینده” مشتمل بر شش فصل و ۲۵۰ صفحه بوده و پاییز ۹۹ به زیور چاپ ‌آراسته شده است. از اشکالات عمده این کتاب ارزشمند می‌توان به فقدان مقدمه به قلم صاحب‌نظران و همچنین عدم استفاده از تصاویر و اشکال مکمل در مباحث اشاره کرد.

فصل اول کتاب به کلیات و مفاهیم مورد بحث پرداخته و ضمن تأکید بر ضرورت #گفتگو (دیالوگ) به تفاوت‌های آن با #گفتمان (تداعی دیالکتیکی از موضوع) پرداخته و در پاورقی صفحات و پایان هر فصل ارجاعات و رفرنس‌های لازم درج گردیده است.

یکی از مزایای کتاب جمع‌بندی مطالب هر فصل در قالب #ره‌آورد در پایان فصول می‌باشد، به نحوی که خواننده می‌تواند با مطالعه این قسمت به کلیت مباحث مطروحه در هر فصل دست یازد.

فصل دوم کتاب به ضرورت‌های گفتگو میان #ادیان و #تمدن‌ها پرداخته و نتیجه اعراض از گفتگو را پیچیده‌تر شدن وضعیت فعلی جهان عنوان می‌کند. در بخشی از این فصل با مرور تاریخچه پارادایم جهانی ادیان از سال ۱۸۹۳ در شیکاگوی امریکا بر ضرورت حمایت از صلح جهانی تاکید می‌شود. گفتگوی ادیان و تمدن‌ها نقش مهمی در ایجاد #هویت_اجتماعی_مشترک و تقویت اتحادیه ها در جهان معاصر بازی می‌کند.

در انتهای فصل افراط‌گرایی‌های دینی را محصول عدم مفاهمه و گفتگو بین ادیان خوانده و در پایان پیشنهاداتی مانند پرهیز از خشونت را در پارادایم پیشران گفتگو ارائه می‌نماید.

فصل سوم کتاب به گفتمان صلح و جنگ در اندیشه امام علی (ع) در بستر تاریخی پرداخته و سند عهدنامه مالک را دال بر انتخاب مشی مسالمت‌آمیز در دولت وی تلقی می‌کند.

دکتر کلان معتقد است که اختلافات مذهبی از مخرب‌ترین عوامل فروپاشی اجتماعی بوده و در سایه آن هیچ جامعه‌ای به سعادت نرسیده است. امید است گفتمان شیعه نیز به تأسی از مولای خود صلح‌آمیز و مسالمت‌جویانه پیش رود.

فصل چهارم کتاب با مرور گفتمان شیعه به تاریخچه بازتولید سلفی‌گری‌های معاصر پرداخته و به رقابت گفتمان‌های رادیکال تسنن با گفتمان اسلام‌گرایی سیاسی جهانی شیعه اشاره می‌کند. شکل‌گیری گروه‌های تروریستی داعش، القاعده، طالبان، بوکوحرام و… از منظر این پژوهشگر نتیجه اختلافات مذهبی و افراط‌گرایی بوده و محصول رقابت‌های ایدئولوژیک می‌باشد.

دکتر کلان در ادامه به ضرورت همگرایی کشورهای مهم اسلامی (ایران، ترکیه، مصر و عربستان) و اجماع آنان بر معیار دموکراتیزه‌سازی جامعه تأکید و آن را به نفع جهان اسلام برمی‌شمارد.

فصل پنجم کتاب به عوامل واگرایی در جهان اسلام پرداخته می‌افزاید: بحران واگرایی ریشه در جهل و عقب ماندگی علمی داشته و جهان اسلام به دلیل فقدان توسعه علمی به این واگرایی دامن زده است. وی با اشاره به استقرار صلح پایدار در غرب؛ خاورمیانه، قفقاز و آسیای جنوبی را کانون واگرایی و بحران‌های متعدد برشمرده و همگرایی مثلث ایران، ترکیه و عربستان را در رفع واگرایی‌های منطقه‌ای مؤثر و واجب تلقی می‌کند.

واپسین فصل کتاب به گفتمان انقلاب اسلامی و چالش‌های مثبت و منفی پیش رو می‌پردازد.

دکتر کلان پس از تحلیل جامعه شناختی زیرساخت‌ها و خاستگاه‌های انقلاب اسلامی و آنالیز فراز و فرودهای آن می‌نویسد: ما در ایران از توسعه معنویت گرایی تمدنی غافل شدیم و جامعه را به معنویت گرایی مذهبی سوق داده‌ایم، در نتیجه گزارش‌های مستند حاکی از وجود معضلات عدیده به واسطه توسعه‌نیافتگی متناسب و متوازن می‌باشد. وی در پایان برای پرهیز از رخداد یک حادثه‌ی بزرگ، دولتمردان را به فراهم آوردن رفاه و پویایی برای ملت معنویت‌گرا فرا می‌خواند.