✍️ رضا قاسمپور

جستار گشایی

در جامعه‌ ی سنتی و مردمسالار ایران شفافیت با ساختار فکری و چارچوب ذهنی ما در تضادی بی‌ امان بوده و در کوتاه‌ مدت سر سازگاری با مدیریت آکواریمی نداریم.
با خود روراست باشیم، چند درصد از ما به شفافیت مالیاتی پایبند هستیم؟

چند درصد از ما در امتحانات مجازی دیماه تقلب نکردیم؟

مردها معمولا سعی می‌کنند تا اطلاعاتی از خانواده‌شان بیرون درز نکرده و خودسانسوری نمایند و دور خانواده‌شان هاله‌ای از غبار بنشانند. اصولا جمع‌های زنانه کلونی‌های شفاف‌تری هستند. در میهمانی‌ها بین مردان اکثرا سخنان سیاسی و نامرتبط رد و بدل می‌شود، ولی برعکس خانم‌ها در اجتماعاتشان اسرار و رازهای خود را عمدتا به اشتراک می‌گذارند و حتی با دادن کد واژه‌ها تهدیدات احتمالی از سوی جامعه را به یکدیگر گوشزد می‌نمایند.

ما بیشتر علاقمندیم در گرگ و میش هوا و مبهمات قدم بزنیم و از نورفشانی در اکثر حوزه‌ها هراسان و گریزانیم.

در حالی که شفافیت و گردش آزاد اخبار و اطلاعات از لوازمات دموکراسی‌خواهی و الزامات مردم‌سالاری است.

اندیشکده شفافیت در بوته عمل

اندیشکده شفافیت برای ایران در سال ۹۳ در پی دغدغه‌ جمعی از پژوهشگران و کارشناسان عرصه حکمرانی و سیاست‌گذاری آغاز به کار کرد. این اندیشکده، زیرساخت و راه‌حل اصلی عمده‌ مشکلات مهم کشور را در تحقق مفهوم «شفافیت» و مفاهیم مرتبط با آن نظیر مشارکت و نظارت همگانی، مدیریت تعارض منافع، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، پیشگیری و مبارزه با فساد و کارآمدی می‌داند.

تلاش این اندیشکده ایجاد شفافیت در تصمیمات کلانی همچون رأی‌گیری و موضع‌گیری نمایندگان در خصوص طرح‌ها و لوایح حساس می‌باشد.

هیچ کس فوق نظارت نیست

“شفافیت یک بستر نظارتی است که حس دیده شدن توسط عموم مردم را به وجود می‌آورد و وقتی این حس به وجود بیاید، مسئولان رفتارشان را تغییر می‌دهند و کاهش انحرافات و فساد در عرصه حکمرانی اتفاق می‌افتد. حس دیده شدن توسط مردم چند فایده برای صاحبان مناصب دارد: خودکنترلی، مشارکت مردم در عرصه حکمرانی، افزایش کارآیی، کاهش فساد و…

«هیچ کس فوق نظارت نیست. خود رهبری هم فوق نظارت نیست، چه برسد به دستگاه‌ های مرتبط با رهبری. بنابراین همه باید نظارت شوند.” نظارت بر کسانی که حکومت می‌کنند، چون حکومت به طور طبیعی به معنای تجمع قدرت و ثروت است؛ یعنی اموال بیت‌ المال و اقتدار اجتماعی و اقتدار سیاسی در دست بخشی از حکام است. برای این که امانت به خرج دهند و سوء استفاده نکنند و نفسشان طغیان نکند، یک کار لازم و واجب است و باید هم باشد.» (مقام معظم رهبری – ۰۹/۱۲/۱۳۷۹)

شفافیت پیش نیاز پاسخگویی

“شفافیت همواره رابطه تنگاتنگی با پاسخگویی دارد. در واقع هدف از درخواست شفافیت اجازه دادن به شهروندان یا دولت‌هاست تا سایرین را در قبال سیاست‌ها و عملکردهایشان پاسخگو نگه دارند. بنابراین شفافیت را می‌توان به منزله اطلاعاتی دانست که از سوی نهادها منتشر می‌شوند و مربوط به ارزیابی این نهادهاست
اطلاعات تولید شده به وسیله‌ی شهروندان و ‌یا به نمایندگی از آنها، به مثابه جریان خون و عامل حیات اقتصاد و ملت است.

شفافیت و رضایت عمومی

“شفافیت از یک سو سریع‌ ترین، کم‌ هزینه‌ ترین، ساده‌ ترین، مبنایی‌ ترین و قابل اعتمادترین سازوکار برای مبارزه با فساد (پیشگیری، کشف و درمان)، افزایش مسئولیت‌ پذیری و پاسخگویی، ارتقاء شایسته‌ سالاری، مشارکت فعال و مؤثر مردمی، کاهش هزینه و زمان، و در نتیجه افزایش کارآمدی و سرمایه‌ ی اجتماعی است. شفافیت عینک جدیدی در حل مسائل به ما ارائه می دهد. شفافیت به جای رویکرد مچ گیری و مجازات مجرمین بعد از وقوع جرم،‌ رویکرد پیشگری از ایجاد فساد و ناکارآمدی را بعنوان رویکرد اصلی خود در نظر میگیرد و تلاش دارد از ایجاد بسترهای شکل گیری فساد جلوگیری کند.”

محصولات ارگانیک شفافیت

“افزایش مشارکت و نظارت مردمی، تسهیل همکاری‌های بین سازمانی در دستگاه‌ های اجرایی، افزایش مسئولیت‌ پذیری و الزام پاسخگویی مسئولین،‌ پیشگیری و مبارزه با ایجاد فساد و همچنین ارتقاء اعتماد و سرمایه اجتماعی حاکمیت را می‌توان از محصولات ارگانیک شفافیت تلقی نمود.”

کیش مات شفافیت در مجلس

مجلس جوان و انقلابی‌ یازدهم با شعار شفافیت و کارآمدی در نبردی یکطرفه سلطان فاتح کرسی‌ های مجلس شده است. امروز در بررسی طرح شفافیت آش چنان شور شده که ناگاه صدای رییس مجلس نیز درآمد و ان دیگری می‌گوید که نمایندگان نفهمیده اند که به چه رای دادند!

حال باید دید امثال آقای پناهیان که در مقوله شفافیت جامه دران رو به مجلس دهم خروج مختار می نمود، امروز چه واکنشی خواهد داشت؟