به طورکلی تغییرات جمعیتی از سه مولفه و متغیر باروری، مقوله مهاجرت و مرگ و میر تأثیرمی پذیرد. حدود سه دهه ای است که «نرخ رشد جمعیت» در کشور روند نزولی به خود گرفته است و این نرخ که در سالهای اول انقلاب حدود ۳ درصد بود از اواخر دهه شصت خورشیدی از آن کاسته شد و این رقم در ابتدای ورود به دهه هشتاد به حدود ۵/۱ درصد رسید و در سال ۱۳۹۸ برای نخستین بار به کمتر از ۱ درصد رسید.

نرخ رشد جمعیت در سال ۱۳۹۹ به شش دهم درصد رسیده است و این امر حاکی از آن است که در حال افول جمعیتی و گذار از جوانی به سالخوردگی هستیم و این موضوع بسیار خطرناک است.

آینده پژوهی جمعیت فرآیندی است برای تصمیم گیری و برنامه ریزی های بهتر با نگاه به افق های دور. مسأله جمعیت مسأله ای بنیادین در امر سیاست گذاری و برنامه ریزی های آینده نگر است که همواره مورد توجه و از دغدغه دولت ها بوده است، چرا که جمعیت عاملی است که همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه انسانی با آن در ارتباط اند. در واقع ارتباط متقابلی بین عوامل مختلف و جمعیت وجود دارد. به این معنا که تغییرات جمعیتی متأثر از عوامل اجتماعی و فرهنگی است و جمعیت نیز به نوبه خود بر مسائل مختلف مثل فرهنگ، اشتغال، مسکن، نحوه زندگی و تحولات آن اثرگذار است.

بر اساس نتایج سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت استان البرز معادل۲۷۱۲۴۰۰ هزار نفر(۱۳۷۶۳۳۵هزار نفر مرد و ۱۳۳۶۰۶۵هزار نفر زن) بوده که بیانگر متوسط نرخ رشد سالانه ۲٫۳۷ درصد (نسبت به سال۱۳۹۰) می‌باشد. میانگین تعداد افراد خانوار در کشور ۳٫۳  نفر می باشد که نسبت به سال ۱۳۹۰، ۰٫۲ درصد کاهش داشته است که این رقم در استان البرز ۳٫۲ درصد است. نسبت جنسی کشور در این سرشماری ۱۰۳ نفر مرد و۱۰۰ زن بوده است که استان البرز نیز دقیقاً همین نسبت جنسی را دارا می باشد.

رشد سالانه جمعیت کشور درسال های ۱۳۹۵-۱۳۹۰ برابر ۱٫۲۴ درصد بوده است که استان البرز با ۲٫۳۷ درصد رتبه چهارم در میان استان ها، پس از استان خراسان جنوبی، بوشهر، هرمزگان را دارد.

استان البرز یکی از کوچک ترین استان های کشور است که با وسعتی حدود مساحت‏: ‏۵٬۸۳۳ کیلومترمربع کمتر از یک درصد مساحت کشور و با جمعیتی معادل ۲۷۱۲۴۰۰ نفر سهمی معادل ۳٫۳۹ درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است. این استان متراکم ترین جمعیت کشور و نیروهای فعال را خود جای داده است. متوسط تراکم جمعیت کشور ۴۹ نفر در هرکیلومتر مربع می باشد که استان البرز با تراکم جمعیت ۵۲۹٫۴ نفر در هرکیلومتر مربع دارای رتبه دوم درکشور پس از تهران می باشد و استان سمنان با ۷٫۲ نفر جمعیت پایین ترین میزان تراکم را درکشور دارد. نرخ باروری کلی در کشور در سال (۱۳۹۸) ۶/۱ درصد بود ولی در استان البرز ۸/۱ درصد است.

از نظر شاخص سهم مهاجرپذیری، استان البرز با ۵٫۹ درصد پس از استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و فارس دارای بالاترین رتبه در مقصد مهاجرین بوده است. افزایش جمعیت وکمبود امکانات رفاهی متناسب با این افزایش جمعیت، مشکلات اجتماعی فراوانی پیش روی مدیریت شهری قرار داده است. روند سریع انتقال جمعیت از روستاها به شهر در استان با ایجاد منابع و امکانات کافی شهری مانند مسکن، آب، برق و … همراه نبوده و کمبودهایی در همه زمینه‌ها وجود داشته است. بدین ترتیب مشکل مسکن،کمبود فضای سبزکافی، حاشیه نشینی و بیکاری را سبب گردیده است. از طرف دیگر جاذبه‌های شهری و سطوح بالای درآمدی شهرها در مقایسه با سطوح درآمدی پایین روستاها و همچنین تمایل به تحصیل قشر جوان روستایی در دانشگاه‌ها و عدم بازگشت به روستا به امید کسب درآمد بیشتر در شهرها، افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها را فراهم ساخته است. توزیع نابرابر جمعیت، اختلاف زیاد در رشد جمعیت شهری و روستایی،(۹۳ درصد جمعیت شهری در مقابل ۷ درصد جمعیت روستایی) سرعت بالای رشد جمعیت شهری، افزایش سن ازدواج، افزایش تعداد بیکاران و از همه مهمتر مهاجرت به این استان از مهم ترین مسائل جمعیت استان می باشند.

گسترش، رونق و تعمیق توسعه نابرابر در استان‌های کشور، مشکلات مربوط به اشتغال،کمبود درآمد، محروم بودن از زیرساخت‌های توسعه و رکود پروژه‌های عمرانی  و همچنین به دلیل وجود بلایای طبیعی از قبیل سیل  و زلزله و آلودگی های زیست محیطی و ریزگردها و عوامل انسانی مانند جنگ و … باعث شده است که مهاجرت به این استان از اکثر استان های کشور یکی ازگزینه های  پیش روی مهاجرین باشد.

بنابراین لازم است به منظور جلوگیری از شدت آسیب‌های بیشتر افزایش جمعیت درآینده ضمن بررسی روند تعداد و رشد جمعیت استان البرز ترکیب جمعیتی این استان را مورد بررسی قرار دهیم و سناریوهایی که برای آینده جمعیت استان البرز به وجود خواهد آمد را پیش بینی نماییم تا با برنامه‌ریزی به استقبال آینده برویم. چرا که هر نوع برنامه‌ریزی برای آینده استان البرز، نیازمند آگاهی داشتن از تحولات جمعیتی آن در سال‌های آتی است.

مطالعه پدیده ها و روندهای جمعیتی در بستر تحولات اجتماعی و اقتصادی مهمترین حوزه مطالعاتی جمعیت شناسی است. آگاهی از ترکیب جمعیت و نحوه توزیع آن در هر جامعه ای  نقش تعیین کننده ای در رشد و توسعه همه جانبه آن دارد و دولت ها با اتکاء به این آمار و ارقام قادر می گردنـد تـا برنامه های خرد و کلان توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سازمان اداری جامعـه را سامان دهند.