در دهه اخیر ظهور و بروز ماده‌های مخدر و روانگردان و کانابینوییدهای سنتزی(مصنوعی) از یک سو و تبلیغات فریبنده باندهای مافیایی و بسته‌بندی‌های جذاب، موجب گرایش نوجوانان و جوانان به این ماده‌های مخدر شده است. دفتر مقابله با جرم و مواد مخدر سازمان ملل(UNODC) مهمترین چالش امروزه مردم دنیا را همین ماده‌های مخدر دانسته و عنوان کرده است این ماده‌ها می‌توانند سلامت جوامع بشری را به خطر بیندازند.

آخرین آمارهای اعلام شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گویای آن است که میانگین سن اعتیاد در کشور ۲۴ سال است، این در حالی است که این میزان در دنیا ۱۹ سال بوده و ایران از این حیث دارای شرایط مطلوب‌تری است. مطالعات شیوع‌شناسی نیز در دهه ۹۰ نشان می‌دهد که «گل» و «ماریجوانا» جزء ۱۰ ماده مخدر مصرفی در ایران هستند.

با این حال رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به سن شروع مصرف قلیان و سیگار به عنوان پایه‌های مصرف مواد مخدر در ایران اشاره کرد و گفت: طبق آمار بیش از ۲۰ درصد مردان و چهار درصد زنان بالای ۱۵ سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند.

غلامرضا حیدری عنوان کرد: سنی که فرد شروع به استعمال سیگار روزانه می‌کند به عنوان سن شروع مصرف تلقی می‌شود که این سن در کشور ما بین ۱۳ تا ۱۵ سالگی است. در عین حال رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه با ابراز تأسف از کاهش سن شروع مصرف دخانیات در دو دهه اخیر در کشور٬ خاطرنشان کرد: در دهه ۴۰ سن شروع مصرف سیگار در کشور ۳۰ سالگی، در دهه ۵۰ حدود ۲۵ سالگی و در دهه ۷۰ زیر ۱۸ سال بود اما امروز به ۱۳ تا ۱۵ سالگی رسیده است.

در این رابطه «تهمینه باهری مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر» درباره مسائلی از جمله روانگردان‌های جدید، آمار مخدرهای روانگردان شناسایی شده، ماده‌های خطرناک روانگردان برای نوجوانان و درمان معتادان روانگردان گفت‌وگو کرده است.

داروهای بیهوشی که مخدر شده‌اند

*مهم‌ترین چالشی که کشورهای دنیا در حوزه مواد مخدر با آن روبرو هستند کدام است و چرا جوانان به استفاده از ماده‌های مخدر روی می‌آورند؟

در سال‌های اخیر مواد جدید روانگردان به بازار معرفی شده‌اند، این ماده‌های مخدر از نظر ساختار شیمیایی جدید هستند که تولید شده‌اند. به طور مثال برخی از این ماده‌های مخدر پیش‌تر به عنوان دارو برای انسان یا دام مورد استفاده قرار می‌گرفته است اما امروزه این داروها به عنوان ماده‌های مخدر شناخته می‌شوند.

متأسفانه باید بگویم یکی از چالش‌های عمده دنیا مواد روانگردان جدید هستند. سالانه سازمان ملل انواع ماده‌های مخدر جدید را معرفی می‌کند که روانه بازارهای می‌شوند. در همه جای دنیا جوانان و نوجوانان به استفاده از این ماده‌های مخدر ترغیب می‌شوند چرا که نام جدید این ماده‌ها فریب خوردگان را به سمت تجربه جدید و استفاده از ماده‌های مخدر جدید سوق می‌دهد. متأسفانه باندهای مافیا در تبلیغات ماده‌های مخدر می‌گویند که این مواد اعتیادآور نیستند و با عناوین فریبنده و جذاب به عنوان یک رایحه درمانی از آن‌ها نام می‌برند این در حالی است که کافی است یکبار این ماده‌های مخدر از سوی جوانان مصرف شود تا ببینید چه میزان می‌تواند آسیب‌زا باشند.

شناسایی بیش از هزار مخدر روانگردان در سال‌های گذشته

*تاکنون چند ماده مخدر در دنیا شناسایی شده و چه راهبردهایی برای مبارزه با این ماده‌های مخدر در نظر گرفته شده است؟

جوانان این حس کنجکاویی را دارند تا ماده‌های مخدر جدید را تجربه کنند. در طول سال‌های گذشته ۱۱۲۷ ماده مخدر جدید به عنوان روانگردان شناخته شده‌اند. اهمیت این موضوع به سبب آن است که این ماده‌های مخدر و روانگردان براساس کنوانسیون واحد مربوط به مواد مخدر، مصوب ۱۹۶۱ و پروتکل اصلاحی آن مصوب۱۹۷۲ و کنوانسیون مربوط به داروهای روانگردان مصوب ۱۹۷۱، ۳۰۰ ماده مخدر تحت کنترل بین‌المللی قرار گرفته‌اند اما تمام مبارزاتی که با ماده‌های مخدر صورت گرفته است با این ۳۰۰ ماده مخدر بوده. این در حالی است که در دهه اخیر مواد روانگردان جدید به بیش از هزار ماده مخدر روانگردان رسیده است که مقابله و مبارزه با این ماده‌های مخدر را بسیار دشوار کرده است.

مخدرهایی که غیرقانونی نیستند!

*آیا تمام این ماده‌های روانگردان شناسایی در دنیا شده، تحت لیست ماده‌های غیرقانونی قرار گرفته اند؟

بخشی از ماده‌های مخدر روانگردان جدید و از نظر ترکیبات شیمیایی ناشناخته هستند. از طرفی هم برخی از این ماده‌های مخدر جدید تحت کنترل بین‌المللی قرار ندارند و غیرقانونی نیستند. متأسفانه برهمین اساس عوارض این ماده‌های مخدر نیز ناشناخته بوده و نمی‌دانیم چه اثراتی منفی بر روی جسم و روان مصرف‌کننده‌ها خواهد داشت و به همین سبب است که ماده‌های مخدر روانگردان جوانان بسیاری را در دنیا به سمت خود سوق داده‌اند و طرفداران زیادی دارند.

در ایران نیز به تبع سایر کشورهای دنیا، تعداد انگشت شماری از ماده‌های مخدر روانگردان وارد کشور شده است، عمده تولیدکنندگان این ماده‌های روانگردان برخی کشورهای اروپایی و حتی کشورهای شرق آسیا هستند که توانسته‌اند تجارت در بازار ماده‌های مخدر روانگردان را به خود اختصاص دهند. باید بگویم متأسفانه ماده‌های مخدر روانگردان نیز به گونه جذاب در بسته‌بندی‌های زیبا آماده می‌شوند و همین عامل موجب فریب جوانان می‌شود.

افزایش دُز مصرف برای نشئگی بیشتر

*با یکبار مصرف روانگردان‌ها فرد معتاد می‌شود؟

از آنجایی که با مصرف ماده‌های مخدر روانگردان مصرف کننده حس خوبی به دست می‌آورد تلاش می‌کند تا به طور متمادی از این ماده‌های مخدر استفاده کند این در حالی است که آن حس دیگر تکرار نمی‌شود و به همین دلیل است که اغلب مصرف‌کننده‌ها مجبورند تا دز مصرف ماده مخدر را بالا ببرند تا اولین حس را تجربه کنند اما متأسفانه این هیچ گاه رخ نمی‌دهد و موجب تکرر در مصرف شده و این افزایش میزان دز مصرف، فرد را به سیاه چاله‌های مواد مخدر می‌کشاند.

گُل نکشید این عوارض به سراغتان می‌آید/ «راسوی بد بو» نام ترکی گُل

*ماده مخدر گل یکی از آن موادی است که استقبال جوانان از آن بیشتر است، کمی در این باره برای ما بگویید.

چند سالی است برخی از اقشار جوان ما به مصرف ماده مخدر گل گرایش پیدا کرده‌اند، باید تأکید کنم که اینکه می‌گویند گل همان ماریجوانا است و تنها نام آن را تغییر داده‌اند صحت ندارد بلکه این ماده مخدر در نتیجه ایجاد تغییرات ژنتیکی در گیاه شاهدانه است و بسیار قوی‌تر است. پس گل همان ماریجوانا نیست ؛گل بسیار قوی‌تر از ماری جوانا است. گل از شاهدانه معمولی به دست نمی‌آید و از شاهدانه‌ای که تغییرات ژنیتکی روی آن داده شده است به دست می‌آورد و به همین خاطر است که اثرات قوی‌تری و عوارض بیشتری دارد.

گل ماده بسیار بد بویی است و کسانی که برای بار اول این ماده مخدر را می‌بینند دچار علائمی مانند سردردهای شدید، تهوع، سردرد و… می‌شوند. مافیای ماده‌های مخدر برای اینکه بوی بد گل را از بین ببرند از اسانس‌های مختلف استفاده می‌کنند تا این بوی بد را از بین ببرند. در ترکیه این ماده مخدر را با نام «راسوی بد بو» می‌شناسند.

گل یک ماده روانگردان و توهم‌زا است، بسیار قوی‌تر از شاهدانه، حشیش و ماریجوانا است و تأثیرات توهم زایی دارد و فردی که این ماده مخدر را مصرف می‌کند قدرت ادراک خود را نسبت به زمان و مکان، فضا و… از دست می‌دهد و نمی‌تواند تشخیص دهد که حتی روز یا شب است. کسانی که در حین مصرف این ماده پشت فرمان خودرو هستند نمی‌توانند فاصله خودروها از یکدیگر را تشیخص دهند و از این رو با خودروهای دیگر تصادف می‌کنند.

ساعت‌ها به طور خواهد انجامید تا اثرات ماده مخدر گل از جسم مصرف‌کننده بیرون برود و سلامت جسمی و روانی خود را به دست آورد اما با تکرر مصرف ممکن است آثار مخرب این ماده مخدر به طور طولانی مدت در فرد یاقی بماند و این آثار بسیار آثار دهنده و ناخوشایند هستند.

۳ ماده مخدری که مغز جوانان را پوک می‌کند!

*کدام ماده‌های مخدر در بین نوجوانان و جوانان از استقبال بالایی برخوردار است؟

کتامین‌( Ketamine)سال‌ها به عنوان داروی بیهوشی برای دام مورد استفاده قرار می‌گرفت اما متأسفانه این ماده بیهوشی مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. از طرفی هم کانابینوئیدهای سنتزی که نمونه آن کمیکال است و گل به عنوان ماده مخدر استفاده می‌شود. این‌ها سه ماده مخدری هستند که بیشترین درصد مصرف در بین جوانان را به خود اختصاص داده‌اند.

نمی توانم بگویم کدام یک از این ماده‌های مخدر خطرناک است و به طور کلی باید عرض کنم این ماده‌ها تماماً خطرناک هستند. به طور کلی مرگ و میرهای ناشی از مصرف کتأمین‌( Ketamine) در دنیا گزارش شده است و اگر کسی این ماده مخصوص بیهوشی حیوانات را مصرف کند باید بداند چه خطرات و عوارضی در کمین او است.

نقش کلیدی خانواده برای معتاد نشدن فرزندان

*خانواده‌ها برای درمان فرزندان مبتلا به اعتیاد روانگردان‌ها باید چه کنند و به کجا مراجعه کنند؟

مهمترین افرادی که می‌توانند به جوانان و نوجوانان کمک کنند تا به سمت ماده‌های مخدر و مصرف آن‌ها گرایش پیدا نکنند اعضای خانواده هستند، این‌ها بهترین افرادی هستند که با مهربانی کردن می‌توانند کمک کنند. باید فضای خانواده صمیمی و مهربانی باشد و مهمترین عامل بازدارنده از گرایش به مصرف ماده‌های مخدر است.

اگر خانواده‌ها احساس کردند که یکی از اعضای خانواده مقداری تغییر رفتار دارد البته هر تغییر رفتاری نه، باید با مهربانی و همدلی بتوانندمشکل را حل کنند. اگر این تغییر رفتارها منشأ مصرف مواد مخدر داشته باشد می‌توانند در مراحل اولیه و پیش از شروع اختلالات مصرفی تشخیص دهند و بازگشت با روش‌های خاص امکان‌پذیر است.

ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان‌های بهزیستی برخی خدمات را مانند مراکز مشاور و… به خانواده‌ها ارائه می‌دهند که از این طریق می‌توانند درمان فرزندخود را پیگیری کنند. به طور کلی باید عرض کنم که درمان افراد معتاد بسیار دشوار است، آن فرآیندهای درمان طولانی و بسیار سخت است و به همین دلیل است که باید خانواده در کنار این افراد باشند.

بهبود یافتگان از بند اعتیاد بخوانند

*درمان یک فرد معتاد به مخدرهای روانگردان و افیونی چگونه است؟

برای درمان افراد معتاد به مخدرهای سنتی و صنعتی باید فرآیند سم زدایی صورت بگیرد و ممکن است بین یک تا ۲ ماه طول بکشد اما این زمان کافی نیست و ممکن است این فرآیند تا ۲ سال ادامه داشته باشد و تحت نظر متخصصان این حوزه قرار بگیرد.

وقتی درباره درمان مصرف‌کننده‌های مواد مخدر صحبت می‌کنیم به طور کلی این نوع درمان همان فرآیند به تحت کنترل در آوردن بیماری است و هیچ گاه درمان به طور قطعی نیست بلکه فرآیندی شبیه کنترل فشارخون و دیابت در بیماران مبتلا است و همواره باید کنترل شود. در درمان این مصرف‌کنندگان باید بگوییم که این‌ها همواره باید حواسشان به ماده‌های مخدر باشد و از روش‌های خود مراقبتی استفاده کنند تا دوباره در دام اعتیاد گرفتار نشوند.