برای موفقیت در امتحانات روش های مختلفی وجود دارد که به کارگیری این اصول در مطالعه مطالب درسی موجب موفقیت در امتحانات می شود.

با وجود ارائه خدمات مشاوره ای در مدارس هنوز دانش آموزانی هستند که نسبت به توصیه های ویژه امتحانات مشاوران تحصیلی در مدارس بی توجهی می کنند و برای درس خواندن از روش صحیح مطالعه استفاده نمی کنند.

دانش آموزانی هستند که شیوه صحیح مطالعه را نمی دانند و این مسائله باعث شده که با وجود صرف وقت زیاد در یادگیری مطالب، نتوانند آن را در روز امتحان بیان کنند و یا روی کاغذ پاسخ درست سووالات را بدهند.

انباشته شدن مطالب درسی از عوامل اضطراب و استرس است، بنابراین دانش آموزان باید در ابتدای سال تحصیلی برای خود برنامه ریزی درسی داشته باشند. روزهای امتحان، زمان مرور درس هاست و نمی توان حجم زیادی از کتاب را یکباره به ذهن سپرد.

محیط ناآرام و تنش زا از عوامل عدم موفقیت در امتحانات است. والدین و دانش آموزان باید بکوشند در طول تحصیل به ویژه روزهای امتحان، محیط خانه آرام و ساکت باشد، زیرا آرامش روحی و روانی تاثیر زیادی در موفقیت تحصیلی دارد.

اضطراب یکی از شایع ترین اختلالات نوروتیک است که همه انسان ها در شرایط مختلف آن را تجربه می کنند و دارای انواع و درجات مختلف است که یکی از انواع آن اضطراب در زمان امتحان است .

اضطراب مشکل آفرین نوعی از اضطراب است که با دلهره و تشویش زیاد همراه بوده و با درگیری ذهنی و تصوری که مبنی بر موفق نبودن در امتحان است، وسواس مطالعه کردن مثل خواندن بیش از حد، بی توجهی به خواب و غذا همراه می شود.

برای موفق شدن و پیشگیری از اضطراب غیر کنترل باید به شیوه های صجیح مطالعه دقت کرد واز راهکارهای موفقیت در امتحانات بهره برد.

عادت های موفقیت

استاد دانشگاه و روانشناس می گوید : بسیاری از دانش آموزان دلیل عدم توانایی خود در پاسخ به سوالات معلمشان را در کلاس درس به هوش و مسائل ژنتیکی نسبت می‌دهند در حالی که این باور درست نیست.

خسرو عباسی اظهارداشت: دانش آموزان برای موفق شدن در دوران تحصیل به خصوص در ایام امتحانات باید به عادت‌های مطالعه توجه کنند.

دانش آموزان موفق همواره از یک برنامه منجسم برای مطالعه خود استفاده می‌کنند چون می‌دانند برنامه ریزی برای مطالعه درس‌ها مانند ساختن یک پازل است که باید با دقت و تمرکز انجام شود. داشتن برنامه برای مطالعه در کنار داشتن تمرکز موجب ایجاد انگیزه و کاهش استرس در هنگام مطالعه می‌شود.

این روانشناس ازبرنامه ریزی برای استراحت به عنوان یک عادت مثبت در دانش آموزان نام برد و اضافه کرد: بسیاری از دانش آموزان فکر می‌کنند با ساعت‌ها مطالعه بدون وقفه می‌توانند در آن درس موفق شوند.

عباسی با اشاره به اینکه ذهن انسان پس از یک مطالعه فشرده به ۲۰ دقیقه استراحت نیازدارد، یادآورشد: یادداشت برداری مطالب، به اندازه کافی خوابیدن، پرسیدن سوالات، آموختن از اشتباهات و خود را در شرایط واقعی سنجیدن از دیگر عادت های دانش آموزان موفق است.

اضطراب سازنده و مخرب

روانشناس البرزی گفت: اکنون که فصل امتحانات دانش آموزان رسیده است همه به دنبال راههایی هستند تا بر استرس ناشی از امتحان غلبه کنند در حالی اضطراب همیشه مخرب نیسب بلکه سازنده نیز می باشد.

یونس جاوید نسب افزود: دانش آموزان در فصل امتحانات همیشه دچار استرس می شوند و همین علت باعث کاهش کاریی آنان در این موقعیت می شود. دانش آموز علاوه بر نشان دادن حساسیت مناسب به درس، روند زندگی معمولی خویش همانند خوردن، خوابیدن و حرف زدن با خانواده را ادامه می دهد.

وی با بیان اینکه دانش آموز هنگام مطالعه نوعی ازهیجان مثبت دارد، خاطرنشان کرد: دانش آموز بیشترین وقت خود را برای خواندن درس صرف می کند لذا از اختصاص دادن همه وقتش به مطالعه خودداری می کند.

جاوید نسب از آرامش و اطمینان بیشتر هنگام مطالعه ، تاثیرکمترعوامل محیطی و به خاطرسپاری راحت مطالب خوانده شده در ذهن را از دیگر نشانه های اظطراب سازنده در دانش آموزان برشمرد.

وی در ادامه به نشانه های اضطراب مشکل آفرین پرداخت و تصریح کرد: زمانی که دانش آموز بدون اطمینان درس می خواند، در موقع خواندن درس، به نتیجه امتحان بیشتر فکر می کند تا به یادگیری،مشغولیت ذهنی بخش وسیعی از ذهن و سیستم روانی اش را در برمی گیرد و موجب می شود درباره موفقیت وعدم موفقیت خود، مطالبی را بر زبان آورد در واقع دچار این اضطراب منفی شده است.

این روانشناس بیان داشت: احساس دلشوره و تشویش مداوم ، افکار و نگرش منفی، اضطراب او با نشانه های روان تنی مثل درد در ناحیه معده، شکم و حالت تهوع همراه است ، اختلال در خوردن مثل پرخوری یا کم خوری، اختلال در خواب، پرخوابی یا کم خوابی یا کرختی روزانه از دیگر نشانه های اضطراب منفی در بین دانش آموزان است.

جاوید نسب اضافه کرد: نداشتن تمایل برای خواندن کتاب و گاهی تلاش مضاعف برای بیشتر خواندن درس ها ، لجبازی و بهانه گیری های مختلف و گریه های طولانی و بی علت از دیگر نشانه های اضطراب مخرب در دانش آموزان است.

وی علل وجود اضطراب امتحان را کمال گرایی، نداشتن آمادگی قبلی، ترس از دست دادن موقعیت خویش در خانواده، فشار بیش از حد والدین ، والدین مضطرب ، رقابت ، رفتار معلم و مدرسه در جلسه امتحان ، مقایسه کردن وعده نامناسب دادن به عنوان پاداش امتحان به فرزند ان ذکر کرد.

این روانشناس البرزی در ادامه به راه حل های عملی کاهش اضطراب امتحان اشاره کرد و گفت: مطالعه و مرور بیشتر و تقویت بنیه علمی، پایین آوردن سطح انتظار، پذیرش توانمندی های خود، توجه به نکات مثبت و موفقیت های گذشته وبرطرف کردن ضعف بنیه علمی از جمله این راهکارهای مهم است.

هفت راه کاهش استرس شب امتحان

حسین سلیمیان از کارشناسان علوم تربیتی استان البرز به دانش آموزان توصیه کرد: برای آغاز مطالعه درس‌ها در ابتدا به قرائت دعای مطالعه توجه کنند به گونه‌ای که قبل از شروع درس وضو بگیرند و با نام خداوند یکتا، ذکر صلوات و دعای مطالعه ‘ اللهم اخرجنی من الظلمات الوهم و اکرمنی بنورالفهم افتح علینا ابواب رحمتک وانشر علینا خزائن علومک برحمتک یا ارحم الراحمین ‘ که به معنای ‘خدایا مرا بیرون آور از تاریکی‌های وهم و به نور فهم گرامی ام بدار، خدایا درهای رحمت را به روی مابگشا و خزانه‌های علومت را بر ما بازکن به مهربانی ات ای مهربان‌ترین مهربانان می‌باشد’ را بخوانند.

وی از برنامه ریزی به عنوان گام دوم کاهش استرس شب امتحان تعبیر کرد و اظهار داشت: بارها کارشناسان مختلف به ویژه آموزشی به برنامه ریزی و تهیه جدول زمانبندی برای روز قبل از امتحان تاکید کرده اند اما کمتر دانش آموزی پیدا می‌شود که این مسائله را جدی بگیرد.

سلیمیان بیان داشت: گذشته از مواردی که دانش آموز خواندن کل درس را به شب قبل از امتحان موکول می‌کند، مواردی هم هستند که مطالب درسی یاد گرفته شده به دلیل زمان بندی غلط و دوره ناصحیح در ذهن به هم می‌ریزد و فرد نمی‌تواند در امتحان نمره خوبی بگیرد.

وی یادآور شد: در صورت توجه به برنامه ریزی در امتحان، پاسخ دادن به سووالات آسان و سخت برای دانش آموزان بدون داشتن اضطراب بوجود می‌آید زیرا مطالب خوانده شده به درستی در ذهن طبقه بندی گردیده و یادآوری آن به راحتی انجام می‌شود.

به گفته این کارشناس علوم تربیتی، استراحت در بین مطالعه، خواب راحت، تغذیه سالم باز دیگر راهکارهای کاهش استرس شب امتحان است.

سلیمیان تمرکز فکری را راهکار دیگر کاهش استرس شب امتحان نام برد و افزود: روز قبل ار امتحان هر عاملی را که باعث حواس پرتی می‌شود کاملاً باید کنار گذاشت چون زمانی که تمرکز روی مطالب درسی وجود نداشته باشد، اضطراب خود به خود به وجود می‌آید.

وی مثبت اندیشی را از دیگر عوامل کاهش استرس شب امتحان برشمرد و ادامه داد: برای مثبت اندیشیدن باید وقت خود را با افرادی بگذرانیم که به ما روحیه بدهند و یا به قولی انرژی مثبت به ما ببخشند و هر زمانی که فکر منفی به سراغ ما آمد سریع همان فکر را در ذهنمان به شکل مثبت تغییر دهیم و با صدای بلند برای خود تکرار کنیم تا آرامش فکری و روحی در ما حفظ و تقویت شود.

این کارشناس علوم تربیتی آرامش راعاملی دیگر در کاهش استرس عنوان کرد و گفت: دانش آموزان و یا دانشجویان قبل از دوره کردن مطالب درسی نفس عمیقی بکشند تا اکسیژن لازم به مغز برسد و ذهن از عوامل مزاحم پاک شود چون داشتن آرامش در زمان مطالعه یک اصل برای موفقیت محسوب می‌شود که با قدم زدن در هوای آزاد و یا کشیدن چندین بار نفس عمیق این عامل مهم را در خود می‌توان ایجاد و تقویت کرد.

فواید مطالعه صحیح

روانشناس و مشاور تحصیلی مدارس البرز نیز گفت: روش صحیح مطالعه برای دانش آموزان فایده هایی چون کاهش زمان مطالعه، افزایش میزان یادگیری، تثبیت مطالب آموخته شده و یادآوری آسان مطالب آموخته‌شده را به همراه دارد.

خدیجه نوروزی خاطرنشان کرد: مطالعه کردن بدون برنامه، چیزی جز سردرگمی و آشفته کردن ذهن به همراه ندارد لذا داشتن برنامه‌ی صحیح باعث مدیریت زمان شده و انرژی کمتری مصرف می‌شود.

وی برنامه ریزی برای درس خواندن به ویژه در ماه مبارک رمضان را ضروری دانست و افزود: یادداشت برداری در درس خواندن بسیار مفید است زیرا موجب تثبیت شدن مطالب خوانده شده در ذهن می‌شود.

مطالعه مستمر دروس و بدون استراحت به ویژه درماه مبارک رمضان برای دانش آموزان روزه دار و حتی در روزهای عادی مفید نیست.

نوروزی تصریح کرد: برای پیشگیری از خستگی زود رس در ایام امتحانات باید برای مطالعه مفید برنامه داشت تا از تمرکز ذهنی در هنگام خواندن برخوردار شویم. مدیریت زمان در مطالعه صحیح درس‌ها به ویژه در ایام امتحانات بسیار مؤثر است و حداکثر زمانی که هر فرد می‌تواند روی مطلبی تمرکز کند بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه است که پس از آن باید ۲۰ دقیقه استراحت کند.

وی عنوان کرد: دانش آموزان باید برای مطالعه کردن مکان ثابت و بدون سر و صدا و رفت و آمد را انتخاب کنند چون این انتخاب حذف عوامل حواس پرتی و افزایش دقت در مطالعه را در پی دارد.

والدین استرس زا نباشند

معصومه قدیری از دیگر روانشناسان استان البرز است که ادر این زمینه گفت : همراهی والدین برای مبارزه با استرس در طول سال تحصیلی به ویژه در ایام امتحانات به عنوان یک عامل مهم موفقیت دانش آموزان به شمار می رود.

دلیل اصلی استرس و نگرانی همیشه مربوط به تنبلی یا درس نخواندن و نفهمیدن محتوای درس‌ها نیست بلکه این مهم نتیجه تأثیرات و تبعات دلهره و به هم ریختن روح و روان دانش آموزان است.

استرس در دانش آموزان فعال و درس خوان نیز بروز و آنها را در زمان امتحانات و حتی پس از آن افسرده، پریشان و مضطرب می‌کند که این حالات در آینده تحصیلی و شغلی آنها نیز بسیار تاثیرگذار است.

قدیری یکی از تأثیرات اضطراب و دلهره امتحانات را فراموشی و پرت شدن حواس و تمرکز دانش آموز در زمان امتحان و حتی پس از آن ذکر کرد.

داشتن کمی اضطراب و دلهره در این ایام اگر چه امری طبیعی و معقول است ولی دلهره و استرس بیش از حد به دلیل تأثیرات نامطلوب روحی و روانی بر آنان و در نهایت بر جامعه نیازمند بررسی و پیگیری جدی است.

این روانشناس عنوان کرد: در این رابطه بسیاری از روانشناسان و جامعه شناسان تاکید دارند که نباید استرس و اضطراب را یک حالت عادی و معمولی تلقی کرد و باید با ریشه یابی آن در زمان کودکی و نوجوانی و در محیط مدرسه مانع از گسترش آن به جامعه و در نهایت بیمارکردن اجتماع شویم.

منشأ و عامل استرس و اضطراب در درجه نخست به رفتار والدین و خانواده در هنگام برخورد با مسائل مهم زندگی بر می‌گردد.

قدیری اضافه کرد: رفتارهای نسنجیده و توأم با نگرانی و اضطراب والدین و اعضای خانواده در انجام بسیاری از امور به ویژه مواقع حساس موجب می‌شود که فرزندان به تقلید این رفتار ناشایست بپردازند.

تبعات این استرس علاوه بر نگرانی و افت تحصیلی دانش آموزان از سوی دیگر موجب ایجاد مشکلات و بیماری‌های روحی و روانی در بین دانش آموزان می‌شود.

این روانشناس با بیان اینکه بی توجهی به کاهش استرس دانش آموزان در زمان امتحانات می‌تواند در آینده برای آنها بسیار مشکل ساز شود، ادامه داد: دلهره و نگرانی‌های بیش از حد علاوه بر کاهش میزان درک و هوش، موجب گرایش به مصرف داروهای آرامبخش و یا روانگردان می‌شود.

وی با اشاره به اینکه علت تشویش و استرس بیش از اندازه برخی از دانش آموزان، استفاده نادرست آنها از نیروی ذهنی و هوش خودشان است، یادآور شد: باید این مهم با برنامه ریزی در طول زمان تحصیل کاهش یابد.

قدیری تاکید کرد: در ایام امتحانات باید به دانش آموزان با بکار بردن کلمات مثبت و تشویقی روحیه داد زیرا این رفتار موجب می‌شود که آنان آرامش خاطر داشته باشند و یادآوری مطالب درسی در جلسه امتحان برایشان راحت تر صورت می‌گیرد.

ضرورت آموختن راهکار

روانشناس و رییس اداره مشاوره تربیتی و تحصیلی اداره کل آموزش و پرورش البرزبا اشاره به اینکه استرس امتحان نتیجه نامطلوبی به دنبال خواهد داشت، گفت: معمولاً کسی که دچار استرس می‌شود به زیان خود رفتار می‌کند چون عملاً درصدی از دانسته‌های خود را به خاطر استرسی که دارد نمی‌تواند به خاطر بیاورد.

فرزاد رستمی افزود: بالا بودن اعتماد به نفس، سبب می‌شود که شخصیت فرد تقویت شود و حس اعتماد از دانسته‌ها و یادگرفته‌ها نیز سبب می‌شود استرس امتحان کاهش پیدا کند.

یادگیری و استرس تأثیری متقابل برهم دارند زیرا در صورت بهبود کیفیت آموزش و اطمینان از مطالب خوانده شده خود به خود استرس کاهش پیدا می‌کند و از طرفی هم کاهش استرس به آموزش خوب مطالب کمک می‌کند.

شاید به ندرت کسی پیدا شود که برای گذراندن امتحانات دچار هیچ استرسی نشود چون این یک امر طبیعی است اما اگر این وضعیت بیش از حد معمول باشد، باید برای رفع آن به توصیه های کارشناسان توجه کرد.

رستمی عنوان کرد: اگر با به کار بستن این توصیه‌ها همچنان از میزان استرس کم نشد، باید به روان شناس مراجعه شود. در مرحله آخر هم باید به روان پزشک مراجعه کنیم و دارودرمانی کنیم.

این روانشناس البرزی ادامه داد: بهره‌گیری از تغذیه مناسب، داشتن علاقه و انگیزه و استفاده از روش‌های علمی یادگیری از نکاتی است که در بهبود کیفیت یادگیری مؤثر هستند.

وی برخواب راحت شب امتحان و خوردن صبحانه مناسب که موجب آمادگی جسمانی در روز برگزاری امتحان تاکید کرد.

رستمی داشتن آرامش قبل از امتحان، تنفس‌های عمیق و توکل به مشیت الهی را نیزبسیار موثر دانست.

رییس اداره مشاوره تربیتی و تحصیلی اداره کل آموزش و پرورش البرزیادآورشد: بهنگام پاسخگویی به سؤالات امتحان هم بهتر است دانش آموز ابتدا سؤالات راحت‌تر و آن‌هایی را که بلد است پاسخ دهد و بعد سراغ پرسش‌های سخت‌تر برود چون به این ترتیب از اتلاف وقت جلوگیری می‌شود و اعتماد به نفس هم تقویت می‌شود.

وی بهترین زمان برای یادگیری را قبل و بعد از خواب عنوان کرد و افزود: مطالعه با برنامه و تمرکز فکری روی مطالب و داشتن آرامش جسمی و ذهنی از عوامل مهم و تاثیرگذار برکیفیت یادگیری است.

رستمی در خصوص فاکتورهای تاثیر گذار بر اضطراب فرد هم گفت: اضطراب یک امر طبیعی است و همیشه هم وجود دارد. در برابر هر کاری که می‌خواهیم انجام دهیم برای مثال خرید و یا هر کار دیگر نوعی از تشویش و نگرانی به سراغمان می‌آید. وی بیان داشت : اضطراب به طور کلی به دو فاکتور شخصیت خود فرد ونگاه اطرافیان بستگی دارد.

این روان شناس ادامه داد: ما به پدر و مادرها توصیه می‌کنیم که به فرزند خود بگویید که فقط برای موفقیت تلاش کن و نتیجه هر چه باشد ما کماکان شما را قبول داریم و دوستان داریم زیرا نوعی آرامش در فرزندان ما به وجود می‌آید.

وی اضافه کرد: هر چقدر این بگومگوها و صحبت‌ها که نتیجه چه می‌شود یا چگونه می‌شود و یا اگر نشود، چگونه می‌شود زیاد باشد با توجه به اینکه همه جزو عوامل اضطراب زا هستند در نتیجه باعث نگرانی فرزندانمان می‌شوند.

وی تاکید کرد: وقتی اضطراب دانش آموز بیش از حد باشد وی نمی‌تواند تمرکز لازم را بر سوالات داشته باشد و بازدهی فرد به شدت کاهش پیدا می‌کند.

ایرنا