در قلب این درگیری که سابقه اش به چندین دهه برمی‌گردد، منطقه قره باغ یا قره باغ کوهستانی یا ناگورنو قره باغ قرار دارد.

این منطقه به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته می‌شود، اما تحت کنترل ارمنستان است.

جمهوری های ارمنستان و آذربایجان در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگ خونینی بر سر این منطقه داشتند و اگر چه بعد از مدتی آتش بس اعلام کردند، اما هرگز موفق به توافق در مورد پیمان صلح نشده اند.

سابقه تاریخی قره باغ

قره باغ ترجمه یک کلمه آذری به معنی “باغ سیاه” است، و ناگورنو کلمه ای روسی به معنی “کوهستانی” است. ارمنی تبارها ترجیح می دهند این منطقه را آرکسا بنامند که نامی باستانی ارمنی برای این منطقه است.

قره باغ منطقه‌ای کوهستانی در حدود ۴۰۴۰۰ کیلومتر مربع (۱۷۰۰ مایل مربع)در قفقاز است و ساکنان آن به طور سنتی ارمنی ‌مسیحی و ترک مسلمان هستند.

قفقاز یک منطقه کوهستانی مهم از نظر استراتژیک در جنوب شرقی اروپا است. برای قرنها، قدرت های مختلف در منطقه اعم از مسیحی و مسلمان برای به دست گرفتن کنترل آن رقابت کرده اند.

جمهوری های ارمنستان و آذربایجان امروزی هر دو از دهه ۱۹۲۰ یعنی در زمان تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بخشی از آن شدند. در آن زمان قره باغ یک منطقه با اکثریت ارمنی‌تبار بود، اما شوروی کنترل منطقه را به مقامات جمهوری آذربایجان داد و در زمان شوروی، به یک منطقه خودمختار در درون جمهوری آذربایجان تبدیل شد.

در دهه های بعدی ارامنه قره باغ چندین بار خواستار انتقال کنترل این منطقه به ارمنستان شدند. اما تنها در زمان آغاز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود که پارلمان منطقه‌ای ناگورنو قره باغ رسماً رای داد که به بخشی از ارمنستان تبدیل شود.

در حالی که جمهوری آذربایجان سعی در سرکوب جنبش جدایی‌طلبانه داشت، ارمنستان از آن حمایت می‌کرد و این ابتدا به درگیری‌های قومی منجر شد و پس از اعلام استقلال ارمنستان و آذربایجان از مسکو به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد.

این منطقه در حال حاضر از لحاظ بین‌المللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته شده است، اما اکثریت جمعیت آن ارمنی تبار هستند.

سابقه نزاع

در سال ۱۹۸۸، در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی ، سربازان جمهوری آذربایجان و جدایی طلبان ارمنی جنگ خونینی را آغاز کردند، ده ها هزار نفر در درگیری جان خود را از دست دادند، صدها هزار نفر آواره شدند و از جمله بسیاری از آذربایجانی تبارها مجبور به ترک خانه‌های خود شدند.

نیروهای ارمنستان تا زمان توافق آتش بسی که با میانجی‌گری روسیه در سال ۱۹۹۴ به دست آمد کنترل این منطقه را در دست گرفتند.

پس از این توافق آتش بس، قره‌باغ بخشی از جمهوری آذربایجان باقی ماند، اما از آن زمان عملا توسط جمهوری خودخوانده ارامنه‌تبارها اداره می شود و بسیار متکی به حمایت ارمنستان است.

آنها همچنین خط ارتباطی قره باغ را ایجاد کردند. خطی که نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان را از هم جدا کرد.

این منطقه هر چند در حال حاضر به طور غیر رسمی عملاً یک منطقه مستقل است اما توسط هیچ یک از اعضای سازمان ملل متحد از جمله ارمنستان به رسمیت شناخته نمی‌شود.

نوار وسیعی از خاک جمهوری آذربایجان در اطراف این منطقه نیز تحت کنترل ارمنی تبارهای این منطقه است.

مذاکرات صلح

مذاکرات صلح برای حل این نزاع طولانی با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا، نهادی که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و ریاست آن را به طور مشترک فرانسه ، روسیه و ایالات متحده به عهده دارند، انجام شده است.

اما تاکنون معاهده صلحی امضا نشده است. درگیری ها در طول سه دهه گذشته ادامه داشته است و در نقض پراکنده آتش بس، نیروهایی از هر دو طرف کشته‌ شده‌اند.

آخرین درگیری جدی پیش از درگیری‌های اخیر در سال ۲۰۱۶ رخ داد و در جریان آن ده‌ها نفر از هر دو طرف کشته شدند.

نزاع در این منطقه همچنان به عنوان یک بن بست در اروپای پس از شوروی باقی مانده است.

موضع کشورهای دیگر در برابر این نزاع

برخی کشورها نگران هستند که تازه ترین درگیری ها ممکن است از منطقه خارج شود و قدرت های همسایه از جمله ترکیه، روسیه و ایران را به داخل این نزاع بکشاند.

روسیه که با ارمنستان متحد است و پایگاه های نظامی در این کشور دارد، اما در عین حال روابط خوبی هم با جمهوری آذربایجان دارد، گفتگوهای اضطراری با هر دو طرف انجام داده است.

ترکیه که آشکارا از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند در آغاز درگیری های تازه از ارمنستان خواست که فورا به “اشغال” این منطقه پایان دهد.

ارمنستان ترکیه را به حمایت مستقیم نظامی از جمهوری آذربایجان برای کنترل این منطقه متهم کرده اما این ادعا توسط جمهوری آذربایجان رد شده است.

ایران، که هم با جمهوری آذربایجان و هم با ارمنستان همسایه است، گفته که تحولات را از نزدیک دنبال می‌کند و پیشنهاد انجام مذاکرات صلح و ایفای نقش برای حل این نزاع را داده است.

منبع: بی بی سی فارسی