? یاداشت: اسدالله درویش امیری
◀️ (معاون‌ اسبق مجلس، حقوقی و امور استانهای وزارت‌ میراث‌فرهنگی، گردشگری‌و صنایع‌دستی)

به باور بسیاری از صاحب‌نظران حوزه گردشگری، هویت تاریخی و تمدنی ایران‌زمین برخاسته از پیشینه‌ی بسیار درخشان بوده، چنانکه جریان‌سازی تاریخی آن، بخشی از  شناسنامه‌ی جهانی تلقی گشته و اعتبار بی‌چون و چرای خود را به رخ همگان کشیده است.

براساس برون‌دادهای تحلیلی و آماری، در حال حاضر اقتصاد گردشگری در رتبه‌ی سوم جهان قرار دارد؛ ناگفته پیداست همین مزیت باعث گشته بسیاری از کشورها به درستی از این ظرفیت بهره‌مند شده و مسیر توسعه‌یافتگی را با آهنگ دقیق و مستمر بپیمایند؛ این در حالی‌‌ست که سیاست‌گذاران در ایران، از حکمرانی مسلط اقتصادی بر پایه‌ی صنعت گردشگری اگر نگوییم غافل شده‌اند،  می‌توان اذعان داشت کمتر اعتنا و توجهی تاکنون داشته‌اند.

چنانکه برآیند مالی و چرخه‌ی اقتصادی از درآمدهای صنعت گردشگری نشان می‌دهد، در سال ۲۰۲۳صنعت گردشگری ۱۰/۳درصد از کل مشاغل جهانی و ۹/۶تریلیون دلار از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده، حال آنکه این وضعیت در سال ۲۰۱۹ با درآمد بالغ بر ۱۹۳۳میلیارد دلار در تارگت رتبه سوم اقتصاد جهانی به ثبت رسیده است.

کارشناسان گردشگری با ارزیابی نظام برنامه‌ریزی دقیق از موقعیت گردشگری کشورهای جهان و آخرین گزارش آماری سال ۲۰۲۲، به ترتیب امریکا را با ۱۶۵میلیارد دلار در رتبه اول و بعد فرانسه، اسپانیا، امارات و ایتالیا را به‌واسطه‌ی عقلانیت و درک واقع‌بینانه از اهمیت این صنعت، در ردیف توریستی‌ترین و در عین حال جز ثروتمندترین کشورهای جهان قرار داده‌اند؛ به موازات در جغرافیای همسایگی ایران، در موازنه‌ی فرصت‌ها، ترکیه سال‌هاست گوی سبقت را از ایران دزدیده و در رتبه‌ی هشتم اقتصاد گردشگری قرار دارد، چنانکه سالانه میزبان بالغ بر ۵۷ میلیون گردشگر خارجی و به تبع آن در آمدی بالغ بر  ۵۴/۳ میلیارد دلار را کسب کرده است.

آنچه بدان پرداخته شد تصویر ذهنی مسجلی از دنیای گردشگری است که اعداد و ارقام آن در مقیاس صنعت گردشگری ایران، علیرغم فرصت‌های آشکار و پنهان و دارا بودن جاذبه‌های فراوان اعم از بناهای تاریخی، فرهنگی، هنری، طبیعت‌گردی، دریایی، و… نمی‌‌گنجد.

در ریشه‌یابی و بررسی عوامل بازدارنده‌ی توسعه‌یافتگی در این بخش، برخی صاحب‌نظران اعتقاد دارند به دلیل حوزه‌ی عملکردی و فعالیتی این صنعت، تعارضاتی بین گردشگری و مباحث ایدئولوژیک وجود داشته و ایجاد تعادل و تعامل، ضرورتا عبور از برخی تابوها را طلب می‌نماید بی آنکه خواسته شود این آثار اصطکاکی رد یا تایید شود؛ سوءتفاهماتی که خاستگاه آن سنت‌ و دیدگاه‌های مذهبی است، می‌بایست از منشا مطالعات کارشناسی عبور داده شده و نتایج حاصله و چگونگی مدیریت تبعات، از دستگاه‌های حاکمیتی و مجلس شورای اسلامی و سایر ارکان تصمیم‌گیرنده طلب گردد که البته در فضای فعلی نه تنها اراده‌ای در این خصوص وجود ندارد بلکه تاکید بر قوانین و مقررات سخت‌گیرانه و عدم ایجاد زیرساختها و خدمات مترقی، عملا گردشگر درآمدزای دنیا را با تصویری ذهنی توام با بدبینی و تنگ نظری از ایران گریزان ساخته است.

به زعم گردشگران خارجی و فعالان صنعت گردشگری قدرتمند جهان، ایران در چنبره‌ی اما و اگرها و بایدها و نبایدهایی همچون موارد زیرگرفتار است و مادامی که از سیطره‌ی این ناکارآمدی‌ در برنامه‌ریزی و اجرا خارج نشود، حرف زدن از گردشگری در ایران بی نتیجه و بی معناست:

?️محدودیت های فرهنگی و اجتماعی مانند حجاب و پوشش
?️محدودیت‌های تفریحی و موانع فرهنگی مانند جشنواره های ملی و محلی که بعضا با موسیقی، ، نمایش آیینی ، رقص و بازی‌های محلی همراه است.
?️عدم احساس امنیت با لحاظ ابعاد سیاسی و اجتماعی
?متاسفانه در کشور ما گردشگری و حضور گردشگران را نوعی تهدید امنیتی تلقی می‌کنند و از این منظر تحلیل و تصمیم میگیرند
?️تحریم ها و محدودیت های اقتصادی و مالی و عدم امکان استفاده از کارت های  بانکی اعتباری و بین المللی
?️فیلترینگ شبکه های اجتماعی
و سایر ابزارهای تکنولوژی مورد نیاز گردشگران
?️فقدان زیرساخت مناسب، فرسودگی و کمبود و نارسایی سیستم حمل نقل اعم از هوایی، دریایی، زمینی، ریلی
?️فاجعه‌ای بنام سرویس‌های بهداشتی و رفاهی عمومی
?️محدویت های خرید کالاهای با برند جهانی
?️ممنوعیت و محدویت سرمایه‌گذاری هتل‌های زنجیره‌ای با برند بین المللی در ایران
?️کمبود و بعضا شرایط نامناسب ارائه خدمات مناسب توسط واحدهای اقامتی،پذیرایی و تفریحی کشور
?️عدم برنامه‌ی نظام‌مند و سازمان‌یافتگی در جذب گردشگرانِ بازارهای هدف توسط تورگردانان و دفاتر خدمات مسافرتی

و از همه‌ی موارد مذکور مهم‌تر، نبودِ انسجام و هماهنگی داخلی بین دستگاه‌های ذیربط و وجود اختلاف نظر و عدم دیدگاه فرابخشیِ دستگاه‌های حاکمیتی به اصل صنعت و اقتصاد گردشگری، متاسفانه پاشنه آشیلی برای صنعت گردشگری ایران شده است چنانکه سبد درآمدی ایران در حوزه‌ی گردشگری در سال ۲۰۲۳ به کمتر از ۷میلیارد دلار  رسیده که برابری می‌کند با در آمد گردشگری کشور در سال ۲۰۱۴؛ این تلنگرِ آماری ضرورتا بر دولت چهاردهم تکلیفی سنگین، بر مجلس شورای اسلامی فرض و بر فعالان صنعت گردشگری یک تعهد اجتناب‌ناپذیر ایجاد می کند تا خود را در گردونه‌ی رقابت جهانی قرار داده و با نگاهی عمیق‌تر و مهندسی عملکردی مصمم‌تر، سهم خود را از درآمدهای مالی صنعت گردشگری ربوده و یکبار هم که شده بدون اتکا به اقتصاد تک محصولی نفت ، به‌واسطه‌ی اقتصاد صنعت گردشگری جانی تازه بر کالبد اقتصاد بیمار کشور دمیده شود.