کشورهای چین، هند، آمریکا، برزیل، اندونزی، ژاپن، مکزیک، ترکیه، آلمان، پاکستان، روسیه، بریتانیا ، فرانسه و در نهایت ایران، در این فهرست بالای ۱۰۰ میلیون دوز تزریق قرار دارند. البته با توجه به جمعیت بالا در چین و هند، این کشورها به‌ترتیب، بالای ۲ میلیارد و بیش از یک میلیارد دوز واکسن تزریق کرده‌اند. از میان این ۱۴ کشور، تنها ترکیه و آلمان، جمعیتی به اندازه ایران دارند و جمعیت بریتانیا هم تقریبا ۲۰ میلیون کمتر از ایران است.

ایران ظهر روز گذشته، با ثبت ۱۰۰ میلیون ‌و ۱۷۴ هزار و ۸۳۷ دوز واکسن، در رده‌بندی این کشورها قرار گرفت تا میزان پوشش کامل واکسیناسیون را (تزریق هر دو دوز) براساس جمعیت کل کشور به ۵۰ درصد برساند. این عدد برای جمعیت هدف (۶۷ میلیون نفر) ۸۲ درصد است. همه اینها در حالی است که با وجود ورود به فهرست کشورهای با تزریق بالا، هنوز ۱۵ درصد جمعیت هدف برای دریافت واکسن اقدام نکرده‌اند که انتشار خبرها و شایعه‌های مربوط به عوارض واکسن، ترمز این افراد شده است. ایجاد آمبولی ریه و سکته‌های قلبی و مغزی یا کیفیت کم برخی واکسن‌های تزریق شده، جزو همین خبرهاست، اما دیروز محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در پاسخ به همشهری توضیح داد: «این که گفته می‌شود سکته مغزی یا آمبولی ریه پس از تزریق واکسن افزایش پیدا کرده، باید بررسی شود که آیا این عوارض در افراد واکسن زده گزارش شده یا مبتلایان به کرونا. البته در ۲۰ درصد مبتلایان، حوادث ترومای آمبولی گزارش شده و عامل بسیاری از عوارض و مرگ ناشی از آن هم می‌تواند همین مسئله باشد، اما اگر این افراد با بروز آمبولی را با افرادی که واکسنی با پلتفرم آدنوویروس تزریق کرده‌اند، مقایسه کنیم، می‌بینیم که در گروه سنی بالای ۵۰ سال واکسینه شده این عوارض یک در ۱۰۰ هزار نفر و در گروه سنی پایین‌تر یک در ۵۰هزارنفر است.» او تأکید کرد: «به هیچ عنوان گفته نمی‌شود که عارضه واکسن، صفر است، بلکه در مقایسه باید دید درصورت واکسن نزدن چه عوارضی وجود دارد و با تزریق واکسن می‌توان جلوی آن را گرفت.» عوارض واکسن‌های تزریق شده در کشور، موضوع مطالعه اخیری بود که از سوی وزارت بهداشت انجام شد.

مسعود یونسیان، رئیس کمیته راهبردی مطالعات عوارض واکسیناسیون وزارت بهداشت، با انتشار گزارش میانی مطالعه انجام شده درباره عوارض ۴واکسن کرونای تزریق شده در کشور به ایسنا گفت : «مجری طرح مراقبت فعال عوارض واکسن از پروتکل سیستم نظارت فعال در ۷ دانشگاه علوم پزشکی کشور، یعنی شاهرود، مشهد، گیلان، سنندج، بیرجند، کرمان و سیستان و بلوچستان، استفاده کرده و ۴ واکسن اسپوتنیک‌وی، آسترازنکا، سینوفارم و برکت را مورد ارزیابی قرار داده است. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که هیچ مرگی در جمعیت مورد مطالعه، منتسب به تزریق واکسن نبوده است. در این میان ۲ مورد عارضه جدی مربوط به واکسن مشاهده شد که شامل یک مورد تشنج و یک مورد لخته خونی بود و هر دو بیمار بهبود یافتند. در همین مطالعه همچنین مشخص شد که تمام واکسن‌های تزریق شده، حدود ۸۴ درصد قدرت پیشگیری از ابتلا را داشتند و حدود ۹۰درصد هم از بستری و ابتلا به نوع شدید کرونا، پیشگیری کردند.»

بهترین زمان برای تزریق واکسن

اثرگذاری واکسن‌ها، بیش از همه در کاهش ریسک مرگ، نشان داده شده است. به‌طوری که، علی شریفی‌زارچی، رئیس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت که در نشست خبری روز گذشته حضور داشت، تأکید کرد: «اگر واکسیناسیون انجام نمی‌شد، در پیک پنجم، مرگ‌ ده‌ها هزار نفر از افراد بالای ۷۵ سال در کشور رقم می‌خورد.»

زهرایی هم گفت که اگر واکسیناسیون انجام نمی‌شد شرایط سخت‌تر بود و بیماری افزایش پیدا می‌کرد. براساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت، هم‌اکنون، بهترین زمان برای تزریق واکسن است، چرا که با عبور از پیک پنجم، وضعیت ابتلا و بستری، روند کاهشی دارد و احتمال بروز بیماری در افراد همزمان با تزریق واکسن کمتر از ماه‌های گذشته است.

همچنین در سبد واکسیناسیون، تنوع وجود دارد، به‌طوری که هم‌اکنون ۵ واکسن داخلی (برکت، پاستوکووک، اسپایکوژن، فخرا و کووپارس) و ۳ واکسن خارجی (آسترازنکا، سینوفارم و اسپوتنیک) در مقایسه با ماه‌های گذشته به راحتی در پایگاه‌های واکسیناسیون در دسترس قرار دارند. بنابراین به‌دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت ابتلا و رقم خوردن پیک جدید در کشور یا ورود سویه‌های جدید ازجمله دلتاپلاس تأکید بر تکمیل پوشش واکسیناسیون بیش از ۸۵ درصد در کوتاه‌ترین زمان ممکن است.

با این که تأکید بر تزریق واکسن کروناست، اما رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت تأکید کرد، افرادی که علائم بالینی ابتلا به کرونا دارند، باید صبر کنند و پس از بهبود نشانه‌ها برای تزریق واکسن اقدام کنند: «واکسن‌های تامین شده از سوی وزارت بهداشت سهم مردم است و اگر نزنند از سهم خودشان گذشته‌اند. ۱۴ تا ۱۵ درصد مردم هنوز واکسینه نشده‌اند و برخی از آنها ایراد به اثربخشی واکسن می‌گیرند و عارضه‌های آن را برای تزریق نکردن واکسن بهانه می‌کنند؛ درحالی‌که تأثیر واکسن در عبور از پیک پنجم کاملا قابل مشاهده است.»

تغییر شاخص‌های رنگ‌بندی شهرها

هرچند که پوشش گسترده واکسیناسیون به‌عنوان اصلی‌ترین عامل در کاهش بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا مطرح می‌شود، اما به تأکید اپیدمیولوژیست‌ها پیشگیری و مدیریت بیماری هم اصل مهم افزایشی نشدن ابتلا و رقم خوردن پیکی دیگر در کشور است. این در حالی است که انتقادات زیادی از تعیین رنگ‌بندی شهرها و وضعیت قرنطینه‌های اعمال شده نسبت به آنها وجود دارد و اکنون این سؤال مطرح است که با توجه به کاهش موارد بستری در بسیاری از شهرهای کشور، آیا زمان تغییر در فاکتورهای قرمز و نارنجی شدن شهرها ازجمله پایش میزان مراجعات و موارد مثبت روزانه لحاظ شود تا علاوه بر واکسیناسیون، خطرات احتمالی شیوع دوباره بیماری در یک منطقه و تسری آن به دیگر شهرها گرفته شود؟

علی شریفی زارچی، رئیس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت در پاسخ به این سؤال همشهری گفت: «رنگ‌بندی شهرها تاکنون براساس شاخص بستری‌ها بوده است. با توجه به این که شاخص مرگ ۱۲ روز بعد از شاخص بستری اتفاق می‌افتد در این رنگ‌بندی‌ها درنظر گرفته نشده بود. بیشترین انتقادات مطرح شده به این رنگ‌بندی‌ها همین شاخص بستری‌ها بود که عنوان می‌کردند چرا پس از بستری بیماران وضعیت قرنطینه‌ها و مدیریت بیماری درنظر گرفته می‌شود. اما قرار است تغییراتی در این فاکتورها انجام شود.» او همچنین در پاسخ به سؤال دیگر همشهری درباره شیوع احتمالی بیماری از شهرهای مرکزی کشور برخلاف پیک‌های قبلی که از شهرهای مرزی آغاز می‌شد، گفت: «همچنان شهرهای مرزی در شرق و شمال‌غرب کشور داریم که با شیوع بیماری مواجه هستند. هم‌اکنون بیشترین دغدغه ما استان‌ خراسان جنوبی و شهرهای قرمز کشور است که روند صعودی بستری دارند، اما این هم تصور درستی نیست که ورود هر مسافری از مرزها منجر به افزایش بیماری در همان شهرهای مرزی شود.

چراکه ممکن است ماندگاری مسافر در این شهرهای مرزی وجود نداشته باشد و آنها به دیگر نقاط سفر کنند. از سوی دیگر نظارت جدی بر ورود سویه جدید ویروس از کشورهای همسایه داریم و در این‌باره وضعیت شهرهای مرزی هم در حال پایش است.» او نسبت به ورود سویه جدید کرونا به‌دلیل شرایط سایر کشورها، اعلام نگرانی کرد و گفت:«هنوز شواهدی از ورود سویه جدید به کشور گزارش نشده است. نمونه‌گیری برای توالی‌یابی ویروس از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی و توالی‌یابی در دانشگاه علوم پزشکی تهران، انستیتو پاستور و دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی انجام می‌شود.»